Ο ελληνικός αθλητισμός στην Κωνσταντινούπολη 1877-1922 Α Μέρος.

γ

Η γεωγραφία του ελληνικού αθλητισμού άρχισε να διαμορφώνεται κατά το δεύτερο μισό του 19ου  αιώνα υπό την επίδραση τωνδιεθνών αθλητικών εξελίξεων. Οι ελληνικοί αθλητικοί θεσμοίδεν περιορίστηκαν στα στενά όρια του νεοσύστατου ελληνικούκράτους, αλλά αναπτύχθηκαν και εκτός αυτών, σε πόλεις όπου διαβιούσαν πολυάριθμοι ελληνικοί πληθυσμοί, όπως η Σμύρνη, η Κωνσταντινούπολη, η Αλεξάνδρεια, η Θεσσαλονίκη και η Λεμεσός.Η αθλητική δραστηριότητα των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης, που αναπτύχθηκε τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου  αιώνα έως τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, αποτέλεσε μια ιδιαίτερη πτυχή της συνολικότερης σωματειακής δράσης των Ελλήνων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.Ο αθλητισμός των Ρωμιών της Πόλης αποτέλεσε, κατ’ ουσία, κομμάτι της αθλητικής σωματειακής δράσης των Ελλήνων που διαβιούσαν στην αυτοκρατορία και είχε ως σημεία αναφοράς την Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη, χωρίς να παραγνωρίζουμε την αξιοσημείωτη αθλητική δράση των Ελλήνων του Πόντου και άλλων μικρασιατικών επαρχιών.

ΊΙδρυση ελληνικών αθλητικών σωματείων στην Κωνσταντινούπολη, η εμφάνιση των νεωτερικών αθλημάτων και η επίδραση των Βρετανών

Η παρουσία των Βρετανών στις μεγάλες κοσμοπολίτικες πόλεις – λιμάνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, συνετέλεσε στη διάδοση των νεωτερικών αθλημάτων. Στην Κωνσταντινούπολη, στη Σμύρνη και στη Θεσσαλονίκη, όπου υπήρχαν ισχυροί εμπορικοί δεσμοί των ντόπιων με τους Ευρωπαίους, οι ελίτ των μεσαίων και ανωτέρων κοινωνικών στρωμάτων των ελληνικών κοινοτήτων αποδέχτηκαν τον αθλητισμό και τα σπορ ως έναν χώρο προνομιακό για την προβολή των ιδεών του διαφωτισμού και τον προσανατολισμό του ελληνικού έθνους προς τη Δύση.

Η διάδοση των αθλημάτων στην Κωνσταντινούπολη συντελέστηκε με καθυστέρηση,σε σχέση με την πόλη της Σμύρνης, καθώς η ισχυρή οθωμανική άρχουσα τάξη δεν άφηνε ιδιαίτερα περιθώρια για νεωτερισμούς

Κύκλοι των μουσουλμάνων αντιμετώπισαν το ποδόσφαιρο ως «υλικό σύμβολο μιας επεκτατικής πολιτισμικής κουλτούρας της δυτικής Ευρώπης », οι δε θρησκευτικοί ηγέτες θεωρούσαν ότι προβάλλει τη δημόσια έκθεση του σώματος, παραβιάζει τους νόμους του Ισλάμ και στρέφει τους νέους μακριά από την εκπαίδευση και τη θρησκεία

Στα τέλη της δεκαετίας του 1890, ο πρωτοπόρος Τζέιμς Λαφοντέν (James Lafontaine ) μετέβη από τη Σμύρνη στην Πόλη και μαζί με τον φίλο του Χένρυ Πιρς (Henry Pears) συνέβαλαν στην ίδρυση των πρώτων ποδοσφαιρικών συλλόγων (« Moda», «Cadi Keuy»,

«Imogene», «Ελπίς»), οι οποίοι στελεχώνονταν κυρίως από Βρετανούς και Έλληνες ποδοσφαιριστές. Το 1902, ιδρύθηκε η Ένωση Ποδοσφαιρικών Συλλόγων Κωνσταντινουπόλεως, μετά από πρωτοβουλία των δύο Βρετανών, ενώ την περίοδο 1904–1905 διοργανώθηκε το πρώτο τοπικό πρωτάθλημα, με νικήτρια την ομάδα του πληρώματος της θαλαμηγού «Imo- gene», που ανήκε στη βρετανική πρεσβεία

Κατά τα τέλη του 19ου  αιώνα και στις αρχές του 20ού  παρατηρούμε μια αξιοσημείωτη άνθιση του σωματειακού αθλητισμού των Ρωμιών της Πόλης. Κατά την περίοδο του Τανζιμάτ (δηλαδή των μεταρρυθμίσεων πουυιοθετήθηκαν από την οθωμανική εξουσία από το 1839 και πέρα) και μετά το συνέδριο του Παρισιού, το 1856, υπό την πίεση των ευρωπαϊκών κρατών, ο σουλτάνος Αβδούλ Μετζίτ εξέδωσε το διάταγμα Χάτι Χουμαγι-ούν, που παρείχε πολλά και διάφορα δικαιώματα στους χριστιανούς τηςαυτοκρατορίας. Την ίδια εποχή (1856–1860), ψηφίστηκαν και οι Γενικοί Κα-νονισμοί από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κων/πόλεως. Με βάση αυτά τα δύο πολύ σημαντικά γεγονότα, οι Ρωμιοί απέκτησαν περισσότερες ελευθερίες θρησκευτικές, εκπαιδευτικές, πολιτικές και οικονομικές και μπόρεσαν έτσι να αναπτύξουν πολυσχιδή σωματειακή δραστηριότητα.

Καρπό αυτών των ελευθεριών αποτέλεσε και η ίδρυση πολλών ελληνικών αθλητικών σωματείων στην Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη και ολόκληρη τη Μικρά Ασία.Όπως στη Σμύρνη και στη Μικρά Ασία, έτσι και στην Κωνσταντινούπολη διαπιστώνουμε στην ίδρυση των αθλητικών και μουσικών σωματείων των Ρωμιών μια σαφή τάση επανασύνδεσης με το αρχαίο ελληνικό παρελθόν και ανάδειξης των νέων αθλητικών φορέων ως συνεχιστών της αρχαίας ελληνικής αγωνιστικής. Αυτό καταφαίνεται πρωτίστως από την ονομασία των συλλόγων που παραπέμπουν σε αρχαίους θεούς και ήρωες των Ελλήνων

Ο ελληνικός εθνικισμός, μετά την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 στην Αθήνα, εντόπισε στους Ολυμπιακούς Αγώνες και στην αθλητική δραστηριότητα που αναπτύχθηκε σε πόλεις όπου διαβιούσαν πολυάριθμοι ελληνικοί πληθυσμοί, την ευκαιρία να οικειοποι-ηθεί όψεις των νεωτερικών αθλημάτων που είχαν προέλευση τη Δύση,να τα συνδέσει επιλεκτικά με την κληρονομιά των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων και να δημιουργήσει μια επινοημένη αθλητική παράδοση του έθνους

Το 1877 ιδρύεται ο Ελληνικός Σύλλογος «Ερμής», ενώ το 1896, μέσα στην γενική αθλητική και εθνική έξαρση που είχαν προκαλέσει οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Αθήνα, ιδρύθηκε ο Ελληνικός Γυμναστικός Σύλλογος «Ηρακλής» στα Ταταύλα, αθλητές του οποίου εκπροσώπησαν νικηφόρα τον σύλλογο στη Μεσολυμπιάδα του 1906. Ακολούθησαν

«Τα Ολύμπια» της Ροβερτείου Σχολής (1899), ο «Θησεύς» Βαφεοχωρίου(1900), ο Γυμναστικός Σύλλογος « Άρης» Μεγάλου Ρεύματος (1901),

ο Γυμναστικός Σύλλογος «Περσεύς» Κοντοσκαλίου (1903), ο « Μ. Αλέξανδρος

»Βαθυρρύακος (1904), ο Ελληνικός Γυμναστικός Σύλλογος Κωνσταντινουπόλεως (1907), ο Γυμναστικός Σύλλογος « Αχιλλεύς» Τζιβαλίου (1908), οΕλληνικός Γυμναστικός Σύλλογος «

Ιάσων » Κωνσταντινουπόλεως (1911),ο «Ελληνικός Όμιλος Φιλάθλων και Φιλομούσων

» Μεγάλου Ρεύματος(1920) και πλείστοι άλλοι, όπως η «Ελπίς» και ο « Αχιλλεύς» Ηαλκηδόνας, η «Φιλαθλητική Λέσχη» και ο «Ποδοσφαιρικός Σύλλογος » Μοδίου, ο «

Ποδοσφαιρικός Σύλλογος » Καδί Κιοϊ, το «Βυζάντιο», ο «Κυναίγειρος», ο «Κανάρης» και ο « Αστήρ» Ταταούλων, ο « Αστήρ» Κουζκουντζουκίου, ο « Αρίων» Σιρκετζή, ο «Φειδιππίδης » Μεσαχώρου, ο «Ζεύς» Σαλματοβρουκίου, ο«Ποδοσφαιρικός Σύλλογος Μίλωνος Κροτωνιάτου», ο « Αίας» Διπλοκιονίουκαι το «Βυζάντιο » Διπλοκιονίου, ο « Μίλων » και τα «Ολύμπια» Μακροχωρίου, ο « Αχιλλεύς» Ορτάκιοϊ, ο « Αστήρ» Χάλκης, ο «Ελληνικός Σύνδεσμος Χρυσοκεράμου», η «Ελληνική Ομάς Ποδοσφαίρου» Πέρα, ο «Ερμής» Βλαγκας, ο «Ιάσων» Υψωμαθείων, η « Λέσχη Θαλαμηγών » Πριγκήπου και η« Λέσχη Θαλαμηγών» Αγίου Στεφάνου.

Τα σωματεία, κατά τον 19ο  αιώνα, εξέφραζαν τις πολιτικές αξίες και το νέο κώδικα συμπεριφοράς της ανερχόμενης αστικής τάξης

Χαρακτηριστικές της φυσιογνωμίας και του σκοπού που επεδίωκαν τα ελληνικά αθλητικά σωματεία της Πόλης, εντός του πολιτικού και νομικού πλαισίου που έθεταν οι οθωμανικές αρχές, είναι οι διατάξεις του καταστατικούτου Γυμναστικού Συλλόγου «Ηρακλής», ο οποίος ιδρύθηκε στα Ταταύλα την 1 η  Οκτωβρίου του 1896. Σκοπός του σωματείου ήταν η διάδοση της γυμναστικής και η εισαγωγή του μαθήματος στις σχολές της κοινότητας.Ως μέσα διάδοσης ορίζονταν η ίδρυση γυμναστηρίου στα Ταταύλα και ηε κγύμναση των μελών του συλλόγου, τα οποία άνευ διάκρισης θρησκείας ή έθνους, διακρίνονταν σε τακτικά, αντεπιστέλλοντα και επίτιμα. Ενδιαφέρουσα ήταν η διάταξη του άρθρου 25 του καταστατικού του 1896,σύμφωνα με την οποία στις γενικές συνεδριάσεις του συλλόγου απαγορευόταν οποιαδήποτε συζήτηση που δεν αφορούσε στον σκοπό ύπαρξήςτου. Στον αναθεωρημένο κανονισμό του 1903, η διάταξη αυτή φαίνεταιότι έγινε ακόμη αυστηρότερη, καθώς οριζόταν επιπρόσθετα, στο άρθρο 29πλέον, ότι «εν τω Γυμναστηρίω δε πας περί θρησκείας ή πολιτείας λόγος απαγορεύεται αυστηρώς».

Συνεχίζεται....

Πηγή Μπαλτάς Ανδρέας "Ο ελληνικός αθλητισμός στην Κωνσταντινούπολη 1877 - 1922", Μικρασιατική Σπίθα

5

.